Powrót |
WSTĘP
Żyjemy w świecie, w którym następuje szybki postęp, w cywilizacji,
w technice. Także w powszechnej edukacji następują głębokie zmiany.
Współczesne kształcenie nie opiera się już o behawioralną koncepcję,
która główny nacisk kładła na instrumentalne umiejętności, tylko o humanistyczną
koncepcję człowieka. Wymaga to głębszego spojrzenia na dziecko od strony
osobowości.
Zgodnie z wartościami humanistycznymi kształtowanie skierowane jest
na potrzeby człowieka, który poprzez różne doświadczenia osiąga umiejętności
w poznawaniu siebie, wyrażaniu swoich uczuć. Wiadomości i umiejętności
przestają być w kształceniu głównym celem samym w sobie, stają się środkiem
ku organizowaniu siebie i świata pod kątem uznanych, akceptowanych wybranych
wartości. Ważna w tym kształceniu jest samoświadomość, samoocena, umiejętność
wnikania w swoje wnętrze.
Wiek wczesnoszkolny to bardzo ważny okres w rozwoju osobowości dziecka.
J. Reykowski wyróżnia trzy sposoby rozumienia wyrażenia "rozwój
osobowości":
- rozwój jako przyrost ilościowy,
- rozwój jako osiąganie dojrzałości,
- rozwój jako ukierunkowane zmiany jakościowe.
Zatem "rozwój osobowości" to proces kierunkowych przemian,
w toku którego obiekty przechodzą od form lub stanów prostszych do stanów
coraz bardziej złożonych i doskonałych.
Trzeba więc zapewnić w rozwoju dziecka równowagę uczuć i intelektu,
dojrzewania świadomości własnego "ja" i rozwoju społecznego
systemu wartości, równowagę przeżyć przykrych i przyjemnych, odporność
psychiczną na stres, pozytywną motywację i aktywność w doświadczaniu
świata.
Z naszej praktyki pedagogicznej w klasach 1-3 wynika, że wiele dzieci
przejawia zaburzenia w zachowaniu (agresja, nieśmiałość, nadpobudliwość,
nieumiejętność radzenia sobie w sytuacjach trudnych, egoizm, brak efektywnego
komunikowania się, niska samoocena). W związku z powyższym postanowiłyśmy
prowadzić zajęcia z elementami socjoterapii, podczas których dzieci
lepiej poznają siebie i innych, mówią o tym co je cieszy, smuci, złości
w różnych sytuacjach, uczą się dostrzegać i akceptować różnice w wyglądzie
zewnętrznym ludzi, ich cechy szczególne, uczą się tolerancji wobec odmienności
drugiego człowieka, właściwego rozwiązywania konfliktów, pomagania sobie
nawzajem i dzielenia się różnymi dobrami. Uważamy że szkoła nie może
wiązać się z uciążliwą i nudną pracą, lecz z przygodą, odkrywaniem nowych,
interesujących spraw. Ważną rolę powinien odgrywać rozwój emocjonalny
i społeczny dziecka, a nie tylko poznawczy.
Proponujemy program zgodny z Podstawą Programową zatwierdzoną przez
MEN 15 lutego 1999 r. uwzględniający najnowsze strategie reformy
oświatowej w Polsce. Oparty został na "Programie edukacyjnym dla
klas I-III" Andrzeja Kołodziejczyka oraz zdobytych umiejętnościach
na podstawie ukończonego kursu z socjoterapii i kinezjologii Paula Dennisona.
Program "Ja i mój świat" przeznaczony jest dla I etapu kształcenia
(edukacji wczesnoszkolnej). Adresowany jest szczególnie do nauczycieli
ambitnych, twórczych, realizujących proces edukacji w sposób nowatorski.
Edukacyjne treści zgrupowane zostały wokół wybranych zakresów osobowości
dziecka, a mianowicie: tożsamości, wartości w działaniu i stosunków
interpersonalnych.
W tej sytuacji owe treści przedstawiono bez podziału na poszczególne
lata edukacji.
Program "Ja i mój świat" jest możliwy do realizacji w warunkach
każdej szkoły. Optymalne warunki jego realizacji to:
- liczba dzieci w grupie nie przekracza 15
- duża sala z wykładziną dywanową na podłodze
- szafy i gabloty na zbiory, pomoce, przybory, wytwory dziecięce
- telewizor, radio, magnetofon, magnetowid, grafoskop, płytoteka,
videoteka dydaktyczna
- dostęp do kserografu
- wzory, ankiety, kwestionariusze.
Nauczyciel realizujący prezentowany tu program powinien przestrzegać
następujących zasad:
- tworzenie atmosfery pozbawionej lęków psychicznych, akcentowania
zaufania, mobilizacji do pokonywania trudności
- tworzenie warunków, w których dziecko może rozwijać i realizować
swoje potrzeby
- tworzenie warunków do działalności twórczej dziecka oraz zachęcanie
do pokonywania trudności
- tworzenie sytuacji kierujących uwagę dziecka na siebie, na poznawanie
siebie, wartościowanie swojego postępowania i wartościowanie swoich
wytworów
- umożliwianie wypowiadania własnych opinii oraz dopuszczenie możliwości
posiadania własnych sądów
- zwracanie uwagi na stosunki interpersonalne w klasie, łagodzenie
opinii na temat dzieci odrzuconych.
CELE
Nadrzędnym celem programu jest dostarczanie wiadomości
i doświadczeń społecznych, które zmierzają do prawidłowego kształtowania
osobowości uczniów.
Z niego wynikają następujące cele szczegółowe:
- Kształtowanie pozytywnego obrazu samego siebie:
- rozpoznawanie własnych i cudzych uczuć
- wyrażanie ich
- akceptowanie oraz kontrolowanie swoich reakcji
- dostrzeganie swoich mocnych stron
- widzenie różnic i podobieństw między ludźmi.
- Kształtowanie umiejętności skutecznego, interpersonalnego porozumiewania
się:
- kształtowanie umiejętności efektywnego komunikowania się
- kształtowanie umiejętności właściwego rozwiązywania konfliktów
- rozwijanie umiejętności pomagania sobie nawzajem
- kształtowanie umiejętności dzielenia się różnymi dobrami.
- Kształtowanie umiejętności obiektywnego spojrzenia na siebie i
swoich kolegów:
- kształtowanie umiejętności dokonania oceny własnego postępowania
i własnych wytworów
- kształtowanie umiejętności dokonania oceny wytworów pracy innych
oraz ich postępowania.
TREŚCI EDUKACYJNE
Treści |
Umiejętności |
- Rozpoznawanie, nazywanie i wyrażanie uczuć
|
- potrafi nazwać swoje uczucia
- kontroluje swoje reakcje
- nazywa uczucia, jakie ludzie przeżywają w różnych sytuacjach
- kojarzy uczucia z innymi sytuacjami, rozpoznaje i nazywa
- rozpoznaje uczucia wyrażane za pomocą mimiki, gestu
- panuje nad emocjami negatywnymi
|
- Wyrażanie uczuć w zachowaniu
|
- ujawni przeżywane uczucia gestem np. złości, smutku, radości,
lęku, przygnębienia
- jest odpowiedzialny za swoje słowa, czyny i zachowania
|
- Jesteśmy niepowtarzalni
|
- potrafi dostrzec cechy wyróżniające go wśród innych
- opowie o swoich sukcesach
- potrafi dzielić się swoimi przeżyciami
- przedstawia sytuację (werbalnie, gestem, mimiką), w których
czuje się ważny
- dostrzega swą indywidualność w reagowaniu na świat i innych
ludzi
- docenia znaczenie wzajemnej pomocy
- dzieli się różnymi dobrami
|
- Zwracanie uwagi na uczucia innych ludzi
|
- rozróżnia i akceptuje uczucia innych
- rozwija uczucie empatii
- właściwie reaguje na ich smutki i radości
|
- Różnice między ludźmi
|
- rozpoznaje różnice między ludźmi i dostrzega ich cechy szczególne
- akceptuje różnice między ludźmi
|
- Ludzie są podobni do siebie
|
- zauważa i akceptuje podobieństwa między sobą, a innymi ludźmi
|
- Jesteśmy członkami rodziny
- Identyfikowanie się z rodziną i jej tradycjami
- Życzliwe więzi rodzinne
- Obowiązki domowe
|
- zna historię swojej rodziny, swoje nazwisko oraz nazwisko
dziadków i krewnych
- dostrzega wspólne cechy rodziny
- potrafi okazywać miłość członkom rodziny
- jest dumny z przynależności do swojej rodziny
- chętnie uczestniczy w tradycjach i zwyczajach rodzinnych
- godzi własne potrzeby i życzenia z innymi
- respektuje umowy, zasady, normy, zwyczaje ustalone w rodzinie
- potrafi rozmawiać o swoich problemach i sukcesach z domownikami
- zna swoje stałe obowiązki domowe, wykonuje je bez przypominania
|
- Razem uczymy się i razem bawimy
- Reguły współpracy
- Wspólne planowanie i współdziałanie
- Identyfikowanie się z grupą
|
- nawiązuje koleżeńskie więzi z kolegami z grupy
- toleruje inność kolegów, liczy się z ich potrzebami, życzeniami
- interesuje się problemami kolegów
- spieszy im z pomocą w razie potrzeby
- respektuje reguły i umowy obowiązujące w grupie
- potrafi rozwiązywać konflikty i wyjaśniać nieporozumienia
bez stosowania agresji i przemocy
- potrafi porozumieć się z innym człowiekiem za pomocą języka,
gestów, ruchu, mimiki i znaków umownych
- potrafi ocenić obiektywnie postępowanie kolegów i wytwory
ich pracy
|
PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW
(Wskazówki dla nauczyciela)
W wieku wczesnoszkolnym zachodzą istotne zmiany w psychice dziecka,
tak więc szczególną rolę odgrywa rozwijanie i kształtowanie osobowości
w tym okresie. Nauczyciel jest osobą, która powinna dostarczać właściwych
bodźców dla dalszego rozwoju.
Program ten zawiera nowe treści reprezentowane przez przedstawicieli
pedagogiki humanistycznej. Zmierza on ku otwieraniu się dziecka, rozwinięciu
w nim istotnych cech warunkujących jego indywidualność.
W trakcie zajęć:
- dzieci bardzo chętnie próbują wyrażać swój stosunek emocjonalny
- mają możliwość zaistnienia w grupie, poczuć się ważnym i dobrym
- stają się spokojniejsze, bardziej aktywne i otwarte
- maleje agresywność, zmienia się stosunek do kolegów słabszych,
niepełnosprawnych
- zwiększa się opiekuńczość, wzajemna życzliwość i troska o innych
- integruje się cały zespół, tworzy się wspólnota.
Podczas realizowania programu można stosować różne
techniki np.:
Krąg uczuć, psychodramy, przedstawienia, burze mózgów, dyskusje, krótkie
opowiadania i historyjki /załącznik nr 1/.
Z powyższych względów należy stosować zróżnicowane metody aktywizujące,
metodę Paula Dennisona, przeróżne rodzaje ćwiczeń i zabaw dla rozwoju
osobowego oraz kwestionariusze ankiet /załącznik nr 2 i nr 3/.
OCENA ZAJĘĆ
Wskazane jest pisanie krótkich sprawozdań z zajęć uwzględniających
przebieg, jak i uwagi dotyczące reakcji i zachowań dzieci.
Zebrane notatki, wytwory pracy, ankiety itp. umożliwiają obserwację
procesów zachodzących w grupie, rozwiązywanie indywidualnych problemów
dzieci.
LITERATURA
- Brzezińska A. - Struktura obrazu własnej osoby i jej wpływ na zachowanie.
"Kwartalnik Pedagogiczny" 1973
- Gloton R., Clero C. - Twórcza aktywność dziecka. WSiP, Warszawa
1985
- Hannaford C. - Zmyślne ruchy które doskonalą umysł. Oficyna Wydawnicza
MEDYK Sp. z o.o., 1998 Polskie Stowarzyszenie Kinezjologów.
- Jakowicka M. - Kształcenie dla rozwoju - potrzeba zmiany wartościowania
ucznia.
W: M. Jakowicka, K. Dieter Mende, Edukacja w okresie przemian ustrojowych.
Zielona Góra - Cottbus 1994
- Kołodziejczyk A. - Program edukacyjny dla klas I-III, Kraków 1991
- Krześniak D. - Stosunki interpersonalne w klasach początkowych,
a prawa nauczyciela. "Życie Szkoły" 1989, nr 2
- Łobocki M. - Wychowanie w klasie szkolnej, WSiP, Warszawa 1985
- Molicka M. - Bajki terapeutyczne, Media Rodzina, Poznań 1999
- Niebrzydowski L. - O poznawaniu i ocenie samego siebie, PWN Warszawa
1976
- Przetacznikowa M., Włodarski Z. - Psychologia wychowawcza, PWN
Warszawa 1979
- Reykowski J. - Osobowość a prospołeczna percepcja. W: Studia z
psychologii emocji, motywacji i osobowości.
- Zborowski J. - Rozwijanie aktywności twórczej dziecka, PWN Warszawa
1986
|
|