Prowadzę zajęcia świetlicowe z uczniami klas I-III w Szkole Podstawowej nr 12 w Pile. Zauważyłam, że uczestnictwo dzieci w zajęciach świetlicowych preferujących ruch i związany z nim wysiłek fizyczny wprowadza je w dobry nastrój, daje radość i przynosi ulgę w psychicznym zmęczeniu po zajęciach szkolnych. Dobrze zorganizowana aktywność ruchowa może być również lekarstwem na rozładowanie emocji, agresji, napięć fizycznych uczniów.

Badania wielu naukowców potwierdzają, że już po jednym treningu, np. szybkim marszu, zmniejsza się odczuwanie niepokoju, a zwiększa wewnętrzny spokój, dochodzi do rozluźnienia wielu mięśni, wzrasta poczucie własnej wartości. Ponieważ wysiłek fizyczny można traktować jako lekarstwo, trzeba pamiętać, że tak jak przy innych lekach nie powinno się dopuszczać do jego przedawkowania. Umiarkowana liczba ćwiczeń oraz dobrana do możliwości dziecka forma ćwiczeń "działa cuda", ale nadmiar wysiłku może doprowadzi do np. bolesności mięśni.

W trosce o to, aby na zajęciach organizowanych w świetlicy nie powielać programu wychowania fizycznego i dawać dzieciom jak najwięcej przyjemności opracowałam odpowiedni program gier i zabaw ruchowych.

Z powodzeniem stosuję ćwiczenia izometryczne, czyli ćwiczenia polegające na równomiernym napinaniu mięśni. Nie są one wyczerpujące ani trudne, można je wykonywać wśród różnych codziennych czynności mających kilka, kilkanaście lub kilkadziesiąt lat. Niektóre z nich można wykonywać w sposób niezauważalny dla innych osób. Nie wiążą się z nimi żadne wydatki, nie wymagają posiadania specjalnego stroju czy specjalistycznego sprzętu, nie wyciskają tzw. siódmych potów, a więc po ich stosowaniu nie jest konieczny prysznic.

Oto przykłady ćwiczeń:

Dla wzmocnienia mięśni szyi i karku - dyspozycja: "oprzyj łokcie na stole, dłonie połóż na czole i wbrew oporowi, pochylaj głowę do przodu" - następnie w ten sam sposób wykonuj ćwiczenie na boki.

Dla wzmocnienia mięśni ramion i barków - dyspozycja: "stań w drzwiach i obiema rękami z całej siły rozpieraj futrynę na wysokości ramion, następnie siedząc chwyć dłoń za dłoń, robiąc jakby "haczyki". Łokcie trzymaj na zewnątrz. Staraj się rozerwać tę klamrę, odciągając mocno na boki".
To ćwiczenie można wykonywać na różnych poziomach przed tułowiem i twarzą.

Dla wzmocnienia mięśni grzbietu - dyspozycja: "stań w odstępie kroku tyłem do ściany, ręce w łokciach są wyprostowane i dłońmi uciskaj ścianę".

Dla wzmocnienia mięśni brzucha i talii - dyspozycja: "wciągnij mięśnie brzucha tak silnie, jak tylko potrafisz, nie zatrzymując w tym czasie oddechu. Po 6 sekundach (policz wolno do 6) pozwól im na odprężenie".

Dla wzmocnienia mięśni nóg - dyspozycja: "stań w lekkim rozkroku na wyprostowanych nogach i z całą siłą zaciśnij pośladki, napinając jednocześnie mięśnie nóg" - "siedząc na krześle postaw stopy na podłodze, obejmij lewą dłonią prawe kolano i próbuj rozchylać uda wbrew oporowi rąk, które ciągną kolana jedno do drugiego".

Niezwykle atrakcyjne i oczekiwane przez dzieci są gry rytmiczne i zabawy taneczne. Wywierają one korzystny wpływ na zdrowie ludzi, podobnie jak inne formy aktywności człowieka np. gry sportowe. Pobudzają cały organizm do większego wysiłku fizycznego. Oddziałują jednocześnie na wiele zmysłów i różne sfery aktywności, np. na sferę kontaktów społecznych, motoryczną, poznawczą, emocjonalną, fizjologiczną i estetyczną. Mogą pełnić funkcję relaksacyjną, diagnostyczną i terapeutyczną. Poprzez różne formy zabaw tanecznych i rytmicznych, ogólna kondycja fizyczna dzieci zwiększa się, poprawia się ich nastrój, zmniejsza lęk, stają się one po prostu zdrowsze!

Oto przykłady ćwiczeń:

Odreagowanie - ma na celu wyrażenie ekspresji, emocji, np. poprzez klaskanie w dłonie, tupanie, podskoki, gwałtowne gesty, krzyk.

Zabawa pt.: "Ludzie do ludzi"
Na hasło "ludzie do ludzi" - dzieci dobierają się parami
Na hasło "głowa do góry" - dotykają się głowami
Na hasło "ręka do ucha" - łapią za ucho swojego partnera
Na hasło "ręka do ramienia" - łapią jedną ręką za ramię swojego partnera
Na hasło "kolano do kolana" - dotykają się kolanami
Na hasło "ręka do ręki" - łapią się za ręce i robią 2 kółeczka

Zrytmizowanie - klaskanie w dłonie, wykonywanie rytmicznych ruchów całym ciałem, np. maszerowanie.

Zabawa pt.: "Trzy pociągi"
Dzieci ustawione są w trzy rzędy (trzy "pociągi"). Jeden pociąg (towarowy) przy akompaniamencie bardzo wolno jedzie, a przy zmianie tempa w muzyce - staje. Drugi pociąg (osobowy) jedzie przy akompaniamencie miarowym (średnim).Gdy w muzyce tempo zmienia się na szybsze, rusza pociąg trzeci (pospieszny). Dzieci muszą uważać na zmianę tempa w muzyce. Tempo muzyki należy wyraźnie akcentować.

Uwrażliwianie - samodzielna gra na prostych instrumentach, tj. bębenki, cymbałki, piszczałki, trąbki.

Zabawa pt.: "Tańczące instrumenty"
Dzieci, które mają np. bębenki lub inne instrumenty - grają na nich. Inne starają się poruszać w rytm wydawanych dźwięków. W tej zabawie należy pozwolić dzieciom na spontaniczność, aby w swobodny sposób mogły wyrazić to, co czują i swobodnie tworzyć "swoją" muzykę. Po kilku minutach następuje zmiana instrumentów i uczniów grających na nich.

Relaks - ma na celu doprowadzenie do rozluźnienia mięśni i wyciszenia.

Ćwiczenie relaksacyjne
"Zamknijcie oczy. Wyobraźcie sobie, że jesteście misiami, które nabiegały się po lesie. Misie są bardzo zmęczone. Czują, że ich ciała stają się coraz bardziej ciężkie, rozluźnione, bezwładne. Są tak ciężkie, że właściwie nie mogą już się zupełnie ruszyć. Niedźwiadki odpoczywają spokojnie. Spróbujcie posłuchać swojego oddechu, jaki on jest, jak powoli wycisza się i uspokaja. A teraz spróbujcie odetchnąć kilka razy głęboko i mocno. Wasze puszyste ciało staje się znów sprawne, ożywia się. Możecie już poruszać się, poprzeciągać i otworzyć oczy".
Uwaga: Sprawą ważną jest wybór odpowiedniej muzyki do poszczególnych ćwiczeń. Najlepiej jeśli będą to utwory z repertuaru dziecięcego.

Bibliografia

• Buck I., Gimnastyka izometryczna dla zdrowia i urody, PZWL, Warszawa 1980.
• Charzyńska-Gula M., Środowiskowy program wychowania zdrowotnego w szkole, Akademia Medyczna, Lublin 1997.